Borskanker en vrugbaarheid

Die risiko vir borskanker verhoog vinnig na die ouderdom van 30. In Suid-Afrika kom ongeveer 1 uit 6 borskankers voor by vroue jonger as 40 jaar. Al hoe meer vroue stel geboorte uit totdat hulle hul tersiêre opleiding voltooi het, loopbane gevestig het en stabiele verhoudings gevorm het. Die gevolg is dat borskanker toenemend voorkom by vroue wat nog nie gesinsbeplanning voltooi het nie. Kommer oor vrugbaarheid en swangerskap word dikwels by hierdie pasiënte ondervind. Oor die algemeen verskil die oorlewing van ‘n vrou van vrugbare ouderdom nie van dié van ‘n ouer vrou as dieselfde gewastipes en stadiums vergelyk word nie. Aangesien borskanker egter relatief skaars is by hierdie vroue, is daar geen aanduiding vir gereelde mammografiese sifting by hierdie jong vroue nie. Daarom word kanker by jonger vroulike pasiënte gewoonlik klinies opgespoor (d.w.s., as gevolg van die teenwoordigheid van ‘n knop in die bors) en is dit meer geneig om in ‘n meer gevorderde stadium te wees as kanker wat deur sifting opgespoor word.

Alhoewel borskanker op sigself geen bekende effek op vrugbaarheid het nie, het die behandeling daarvan wel diepgaande implikasies vir vrugbaarheid. Dit is dus belangrik om te weet hoe kankerbehandelings vrugbaarheid kan beïnvloed.

Dr. Justus Apffelstaedt en Dr. Fatima Hoosain ondersoek hierdie implikasies en skets die belangrike faktore waarvan vroue bewus moet wees wanneer hulle behandeling ondergaan en swanger wil raak.

1. Hormone

Aangesien baie borskankers deur estrogeen gestimuleer word in hul groei, word estrogeenvlakke deur verskeie behandelings verlaag. Die algemeenste behandeling wat vir premenopousale vroue voorgeskryf word, is Zoladex, wat – as hoofwerking – die produksie van die ovariale geslagshormoon onderdruk. Wanneer vroue hierdie of soortgelyke medikasie gebruik, is hulle in ‘n kunsmatige menopousale toestand en dus onvrugbaar. Ander behandelings reguleer die effek wat estrogeen op borsweefsel het deur aan die estrogeenreseptor in borsweefsel te bind en dit te blokkeer. Die prominentste in hierdie groep – tamoksifen – maak vroue nie onvrugbaar nie, maar het sterk teratogeniese effekte; dit wil sê, as vroue swanger raak terwyl hulle tamoksifen gebruik, is die kans om ‘n misvormde baba te hê hoog en daarom moet hierdie vroue effektiewe voorbehoeding toepas. Hierdie feit is veral belangrik, aangesien tamoksifen roetinegewys vir 5 jaar en soms selfs 10 jaar gegee word.

2. Chemoterapie

‘n Newe-effek van chemoterapie is dat dit ovariumfunksie permanent verlaag. Hoe ouer vroue word, word  al hoe meer vroue permanent postmenopousaal na voltooiing van chemoterapie. As ‘n praktiese reël kan gesê word dat chemoterapie vir borskanker die eierstokke met ongeveer 10 jaar verouder. In die praktyk beteken dit dat byna alle vroue van 40 jaar en ouer vroeë menopouse na chemoterapie sal ervaar, en vroue voor daardie ouderdom sal verminderde vrugbaarheid ervaar.

Terwyl chemoterapie ook teratogenies is, geld dit slegs vir die eerste trimester van swangerskap; daarna kan dit veilig gegee word. Sorg moet egter gedra word om die voorgeboortetydperk te vermy, aangesien die risiko van postpartum-sepsis in chemoterapie baie hoog is.

3. Radioterapie

 Radioterapie is deel van baie behandelingsplanne vir primêre borskanker. Dit is hoogs teratogenies en kan nie tydens swangerskap gegee word nie. Andersins is dit relatief veilig en beïnvloed dit nie ovariumfunksie nie, tensy die eierstokke in die bestralingsveld is – soos in bestraling vir bekkenbeenmetastasis.

4. Chirurgie

Borschirurgie op sigself beïnvloed nie vrugbaarheid nie. Dit is egter bekend dat die gepaardgaande algemene narkose tot ‘n spontane miskraam lei in ongeveer 1 uit 200 tot 300 swanger vroue.

Ongelukkig hou alle borskankerbehandelings, behalwe chirurgie, ‘n hoë potensiaal in vir miskrame en misvormings van die baba. Daarom moet alle vrugbare pasiënte in die toestemmingsproses vir hierdie behandelings teken dat hulle bewus is van die risiko’s en dat hulle ‘n effektiewe voorbehoedingsmetode sal gebruik. Indien ‘n swangerskap ten spyte van hierdie voorsorgmaatreëls voorkom terwyl daar aktiewe behandeling is, beveel ons ten sterkste aan dat ‘n terapeutiese aborsie gedoen word.

Ons beveel ten sterkste aan dat die pasiënt ingelig word oor hoe die aanbevole kankerbehandeling vrugbaarheid kan beïnvloed voordat behandeling begin word, aangesien die pasiënt hierdie risiko’s moet verstaan. Verder moet die pasiënt ingelig word oor vrugbaarheidsbestuursopsies soos eier- of embrio-vriesing.

Oorweeg dit om vrae te vra soos:

• Kan behandeling die risiko van onvrugbaarheid verhoog of veroorsaak? Kan behandeling dit moeilik maak om swanger te raak of in die toekoms swanger te raak?
• Is daar ander aanbevole kankerbehandelings wat dalk nie vrugbaarheidsprobleme veroorsaak nie?
• Watter vrugbaarheidsopsie(s) is daar?
• Watter vrugbaarheidsbewaringsopsies is by hierdie hospitaal beskikbaar? By ‘n vrugbaarheidskliniek?
• Sou u ‘n vrugbaarheidspesialis (soos ‘n reproduktiewe endokrinoloog) kon aanbeveel met wie ek kan praat om meer te wete te kom?
• Word geboortebeperking aanbeveel?
• Na behandeling, wat is die kanse om weer vrugbaar te word? Hoe lank kan dit neem om weer vrugbaar te word?